Essay |
Corresponding author: Fred de Jong ( fred.dejong@han.nl ) Corresponding author: Paul Brouwer ( paul.brouwer@han.nl ) Corresponding author: Thomas Lans ( thomas.lans@han.nl ) Academic editor: Henk Volberda
© 2023 Fred de Jong, Paul Brouwer, Thomas Lans.
This is an open access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (CC BY-NC-ND 4.0), which permits to copy and distribute the article for non-commercial purposes, provided that the article is not altered or modified and the original author and source are credited.
Citation:
de Jong F, Brouwer P, Lans T (2023) Visie op integraal advies door een financieel professional aan het mkb. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie 97(11/12): 365-372. https://doi.org/10.5117/mab.97.105099
|
De uitdagingen voor het mkb zijn complex, omvangrijk en hangen met elkaar samen. Om als financieel professional het mkb te kunnen faciliteren naar een toekomstbestendig perspectief, is integraal advies noodzakelijk. Dat betekent multidisciplinair adviseren over hoe zowel financiële als niet-financiële aspecten in een organisatie met elkaar samenhangen en waarde creëren. Daarbij gaat het ook over welke risico’s en kansen dit met zich meebrengt en wat de implicaties daarvan zijn voor de korte, middellange en lange termijn – zowel voor de organisatie zelf als haar omgeving, maar vooral ook in interactie met elkaar. Om integraal financieel advies te kunnen geven, zullen financieel professionals geïntegreerd moeten kunnen denken en handelen. Dat vraagt ook om een andere manier van opleiden.
Integraal, mkb, meervoudige waardecreatie, duurzaamheid, advies, sustainability
Dit artikel biedt financieel professionals nieuwe inzichten op hun rol als adviseur van het mkb. Hierin worden handvatten aangereikt voor financieel professionals om meervoudige waarde te creëren voor het mkb. Daarbij worden ook inzichten aangereikt voor opleiders van financieel professionals, om deze beroepsgroep anders op te leiden.
Het midden- en kleinbedrijf (mkb) is een belangrijke motor van de Nederlandse economie en staat voor grote uitdagingen. Vanuit dat perspectief signaleert het
Vanuit onze optiek (als lectoren aan de HAN University of Applied Sciences (verder: HAN)) bezien is zo’n financieel professioneel een professional die multidisciplinair adviseert over hoe financiële en niet-financiële aspecten binnen een onderneming met elkaar samenhangen en waarde creëren. Daarbij gaat het ook om het identificeren van de risico’s en kansen die dit met zich meebrengt en welke implicaties die hebben voor de korte, middellange en lange termijn – voor zowel de onderneming zelf als haar omgeving én vooral ook in de interactie met elkaar. Met als doel om hiermee het mkb toekomstbestendig te maken en te houden, en om een nauwere connectie aan te gaan met stakeholders, om zo meer inzicht te krijgen in wat zij belangrijk en betekenisvol vinden.
Vanuit de HAN richten we ons in het financieel-economisch onderwijs primair op het opleiden van financieel professionals voor het mkb, waarbij geïntegreerd denken en meervoudige waardecreatie centraal staan. Hiermee wil deze opleidingsinstelling financieel professionals nieuwe inzichten geven en opleiders van financieel professionals inspireren tot een andere benadering.
In paragraaf 2 worden de onderwerpen geïntegreerd denken en integraal adviseren behandeld, waarna in paragraaf 3 de financiële drempels voor het mkb centraal staan op weg naar verduurzaming. Paragraaf 4 staat in het teken van transities en de rol van de financieel professional, en de toenemende behoefte aan een breder opgeleide financieel professional. Meervoudige waardecreatie en de meervoudige waarde van financieel advies worden besproken in paragraaf 5, gevolgd door paragraaf 6, waarin nader wordt ingegaan op integraal adviseren en de daarvoor benodigde bouwstenen. Paragraaf 7 sluit af met een conclusie.
Het begrip ‘integraal’ staat volgens Van Dale voor voltallig of geheel. Bij een integrale benadering zijn er volgens
De accountancysector (
Hoewel de voordelen van geïntegreerd denken in theorie duidelijk zijn, kleven er ook mogelijke nadelen aan deze benadering. Zo concludeert NEMACC (2013) ten aanzien van integrated reporting voor het mkb onder andere dat de kosten in sommige gevallen niet altijd opwegen tegen de baten en dat de kennis en vaardigheden er niet zijn om tot een goede uitvoering te komen. Ook dáár zal in de praktijk aandacht aan moeten worden besteed.
Geïntegreerd denken in een organisatie is de actieve overweging van de relaties tussen – en de onderlinge afhankelijkheden van – de verschillende operationele en functionele eenheden en de kapitalen, die de organisatie gebruikt of beïnvloedt. Geïntegreerd denken leidt idealiter tot geïntegreerde besluitvorming en acties die gericht zijn op het vermogen om waarde te creëren op korte, middellange en lange termijn (
De CSRD is een EU-richtlijn, die voorschrijft dat grote ondernemingen verplicht worden om in hun bestuursverslag te rapporteren over hun impact op milieu en sociale aspecten, oftewel mens, maatschappij en milieu. Ook zullen grote ondernemingen moeten rapporteren of er duurzaamheidsaspecten zijn die een significante impact kunnen hebben op de waarde(ontwikkeling) van de onderneming. Daarnaast zal gerapporteerd moeten worden over governance, waaronder verantwoordelijk ondernemingsbestuur en verantwoordelijkheid in de keten.
Voor financieel professionals zijn mkb-ondernemers de belangrijkste doelgroep. In dit artikel ligt de focus daarom op het mkb.
Recente studies schetsen het beeld van een groot deel van het mkb dat het nog steeds ingewikkeld vindt om kansen te zien en te verzilveren rondom digitalisering, duurzame groei, echte prijzen (true pricing), transparante ketens, inclusief ondernemen, groene energie, biodiversiteit of circulair ondernemen (Groenewege et al. 2021;
Het
De hiervoor genoemde uitdagingen hebben grote impact op de toekomst van het mkb; ze zorgen voor belangrijke financiële vraagstukken en brengen ook (financiële) onzekerheid met zich mee voor mkb-ondernemers. De implicaties daarvan voor de rol van de financieel professional staan in deze paragraaf centraal.
Vrijwel alle mkb-ondernemers maken al gebruik van een financieel professional, zoals een accountant, boekhouder, belastingadviseur, financieel adviseur of verzekeringsadviseur (
Het mkb heeft behoefte aan hulp en advies en zal daarbij een beroep doen op financieel professionals. In de afgelopen jaren hebben financieel professionals al gemerkt dat de adviesvragen van hun klanten veranderen. De vraagstukken worden complexer, gestelde vragen worden dieper en ze raken ook steeds vaker onderwerpen die voorbij de expertisehorizon van hun huidige financieel adviseur liggen. In deze paragraaf gaan we in op de nieuwe rol die de financieel professional als adviseur van het mkb kan spelen – vanuit geïntegreerd denken naar integraal adviseren.
De theorie rond de waarde van financieel advies is van belang, om te komen tot een beschrijving van integraal advies door een financieel professional. Op basis van een meta-analyse van literatuuronderzoek naar de waarde van financieel advies (
Figuur
De theorie over de waarde van financieel advies heeft parallellen met de theorie over duurzame financiën, ook wel sustainable finance genoemd, en gaat ook over meervoudige waardecreatie. Sustainable finance wordt gedefinieerd als “het proces waarbij terdege rekening wordt gehouden met overwegingen op het gebied van milieu, maatschappij en bestuur (ESG
Verschillende auteurs omschrijven duurzaamheid als een vraagstuk met meerdere waarden. Volgens
Geïntegreerd denken als adviseur betekent vanuit meerdere vormen van waarde kunnen denken. Dit impliceert dat de adviseur vanuit meerdere perspectieven, systemen en subsystemen en vanuit meerdere disciplines moet kunnen denken, om dit vervolgens om te zetten naar een integraal advies voor de mkb-onderneming, rekening houdend met de specifieke context van die mkb-onderneming, de keten en alle relevante stakeholders.
De integraal adviseur mkb onderhoudt een duurzame relatie met zijn mkb-klant en is het aanspreekpunt voor de mkb-ondernemer die de samenhang tussen de vraagstukken overziet en op strategisch niveau kan adviseren en begeleiden. De integraal adviseur neemt de rol in van regisseur (
De regierol van de financieel professional als integraal adviseur heeft primair betrekking op de financiële vraagstukken waar het mkb mee wordt geconfronteerd. Deze vraagstukken moeten worden geadresseerd en opgelost om als mkb-onderneming toekomstbestendig te kunnen zijn en blijven. De benodigde transities zullen ook vanuit financieel oogpunt moeten kunnen worden gefaciliteerd. Daarbij dient te worden opgemerkt dat het voor financieel professionals een lastige opgave zal zijn, om over te stappen van de rol van financieel specialist naar de rol van regisseur/integraal adviseur. Let wel, dit hoeft niet voor alle financieel professionals het einddoel te zijn. Wat we hier vooral betogen, is dat financieel professionals in ieder geval meer geïntegreerd moeten leren denken. Er ontstaat ruimte voor professionals die integraal kunnen gaan adviseren. Voortbouwend op de theorie van geïntegreerd denken, de theorie over de waarde van financieel advies en de in dit artikel geschetste ontwikkelingen, zijn de bouwstenen voor integraal advies aan het mkb helder.
Het concept van integraal adviseren (zoals de HAN dat in de opleidingen wil toepassen), bestaat uit de volgende vier bouwstenen, die hierna nadere toelichting verkrijgen:
Bij integraal advies staat waardecreatie voor en door de mkb-ondernemer voorop. De waardecreatie is meervoudig, waarbij het gaat om het creëren van een balans tussen de economische, sociale en ecologische waarde binnen een mkb-onderneming vanuit de rol van de financieel professional. Daarbij sluiten we aan bij de visie van MKB Nederland (2021), die voor de toekomstbestendigheid van het mkb ook uitgaat van drie waardesoorten (productief, duurzaam en inclusief), en bouwen we voort op de theorie van maatschappelijk ondernemen (people, planet, profit) en de nieuwe duurzaamheidsregelgeving. Het model van de meervoudige waarde van financieel advies (Figuur
Integraal adviseren betekent dat een financieel professional in zijn advisering niet alleen uitgaat van de belangen voor de mkb-ondernemer en de onderneming, maar dat hij of zij daar ook nadrukkelijk de impact op de werknemers bij betrekt – zowel financieel als niet-financieel. Bijvoorbeeld door in de advisering rekening te houden met de financiële gezondheid en het welzijn van werknemers (rechterkwadrant bovenin Figuur
Integraal adviseren betekent rekening houden met de input en impact van een mkb-onderneming als onderdeel van de gehele keten. Daarmee wordt aangesloten bij de ketenbenadering, zoals die ook binnen het Integrated Reporting Council wordt gehanteerd. Daarnaast moeten alle stakeholders, zoals milieuorganisaties, omwonenden en klanten, in het advies worden betrokken. Het integrale advies van de financieel professional zorgt idealiter voor een positieve impact (door ex-Unilever topman Paul Polman (
De vraagstukken en de transities binnen het mkb zijn divers en complex. Deze transities leiden tot financiële uitdagingen op diverse gebieden. Van financiering tot investering, van risicomanagement tot pensioenregeling, van fiscale strategie tot nieuwe controlemechanismen. Die uitdagingen kunnen niet worden opgelost met een eendimensionale aanpak, maar vragen om multidisciplinaire oplossingen. Met geïntegreerd denken kan de samenhang tussen verschillende financiële vakgebieden worden overzien. Van daaruit kan er worden geadviseerd in de specifieke context van de organisatie (denken vanuit cross-overs). Strategische keuzes hebben vaak een grote financiële impact.
Mkb-ondernemers hebben vaak een zeer divers samengestelde financiële adviesbehoefte. In de praktijk is dat lastig voor hen, aangezien de adviesmarkt behoorlijk versnipperd is. Om daarop in te kunnen spelen, om integraal financieel advies te kunnen geven aan het mkb, moet een financieel adviseur multidisciplinair kunnen denken en werken en meerdere financiële specialismen combineren, zoals accountancy, fiscaliteit, risicomanagement, financiering en control. Zo zal een fiscalist ook enige kennis moeten hebben van risico en accountancy bijvoorbeeld, en moet een financieringsadviseur ook weten welke subsidies en fiscale mogelijkheden er zijn. Deze multidisciplinaire aanpak kan op kantoorniveau worden georganiseerd, maar ook via strategische samenwerkingen met andere financieel professionals. De waarde van multidisciplinariteit blijkt ook uit Figuur
Bij een integrale benadering projecteert de financieel professional concepten als digitalisering en duurzaamheid op de mkb-onderneming, om op basis daarvan doelen/ambities te formuleren. Na een integrale afweging worden deze vertaald naar functies, of naar eisen die worden gesteld aan die functies. De financieel professional neemt initieel een toeschouwerspositie in, analyseert en kijkt naar kansen en bedreigingen (diagnosticeert). De bevindingen worden meegenomen in een integraal advies. Dat advies bevat of wordt omgezet in een geïntegreerd plan (realisatieplan), waarin alle benodigde onderdelen worden geordend om het integrale advies te kunnen uitvoeren. De financieel professional wordt dan meer een deelnemer door als businesspartner van de mkb-ondernemer zorg te dragen voor – en hem of haar te ondersteunen bij – de opvolging van het advies.
Het mkb staat voor grote transities rond verduurzaming, financiering, de arbeidsmarkt en digitalisering. Gezien het grote (maatschappelijke en economische) belang van het mkb vraagt dit om goede begeleiding en advies van professionals. De voornoemde transities dienen in samenhang met elkaar te worden benaderd, wat ook vraagt om een andere benadering van de financieel professional. In dit artikel betogen we dat de financieel professional als adviseur van het mkb meer geïntegreerd moet leren denken en handelen om uiteindelijk ook integraal te kunnen gaan adviseren. Het doel van een integraal advies is het toekomstbestendig maken en/of houden van een mkb-onderneming.
De in dit artikel beschreven inzichten leiden tot een definitie van integraal advies voor een financieel professional aan het mkb: het multidisciplinair adviseren over hoe financiële en niet-financiële aspecten in een organisatie samenhangen en waarde creëren, welke risico’s en kansen dit met zich meebrengt en welke implicaties dat heeft voor de korte, middellange en lange termijn. Integraal advies behelst de samenhang tussen meervoudige waardesoorten, alle stakeholders in de keten en de verhouding tussen ondernemer, onderneming en de werknemers. Geïntegreerd denken en integraal adviseren vragen van de opleidingen voor financieel professionals een andere aanpak. Deze aanpak zal minder gericht dienen te zijn op alleen financiële waardes en meer op meervoudige waardecreatie. Daarbij zal ook rekening moeten worden gehouden met de belangen van andere stakeholders, zoals werknemers en de hele keten. Ook is er meer aandacht benodigd voor multidisciplinariteit in het curriculum en het faciliteren van cross-overs tussen de verschillende financieel-economische opleidingen.
F. de Jong – Fred is associate lector Sustainable Finance & Tax.
P. Brouwer – Paul is senior docent bij de Academie Financieel Economisch Management.
T. Lans – Thomas is lector Kansrijk Ondernemen.
Allen zijn werkzaam bij de HAN.
B Corp - wat staat voor ‘Benefit Corporation’ - is een snel groeiend netwerk van bedrijven die excelleren op het gebied van transparantie, sociale verantwoordelijkheid en duurzaamheid. Deze bedrijven delen een intrinsieke motivatie om zich in te zetten voor een betere wereld.
https://www.nba.nl/themas/duurzaamheid/subthemas/csrd-rapporteren-overduurzaamheid/, geraadpleegd op 8 maart 2023.
Met greenwashing wordt bedoeld dat bedrijven zichzelf en hun producten groener presenteren dan gerechtvaardigd.
Daarom kiest de HAN er als opleidingsinstelling ook voor om het onderwijs specifiek op die doelgroep te richten. Het belang van deze focus wordt in deze paragraaf nader onderbouwd.
SFRD staat voor Sustainable Finance Disclosure Regulation, CSRD staat voor Corporate Sustainability Reporting Directive. Beide vormen van Europese regulering hebben als doel om bedrijven meer transparant te laten worden over hun duurzaamheidsbeleid en daar verantwoording over af te leggen.
Er zijn circa 5000 assurantiekantoren, ruim 22.000 accountants, bijna 11.000 belastingadviseurs en 12.000 administratiekantoren.
5. Minister Kaag schetst in haar beleidsagenda vier concrete ambities:
1. Een financiële sector die bijdraagt aan een duurzame wereld;
2. Een financiële sector die gezond en weerbaar is;
3. Een financiële sector die inclusief is en maatschappelijke verantwoordelijkheidneemt;
4. Een financiële sector die innovatief en toekomstgericht is.
Environmental, Social and Governance. Dit zijn de drie factoren die worden gebruikt om de duurzaamheid van beleggingen te meten qua impact