‘Betaal universiteiten naar prestaties’ kopt Het Financieele Dagblad op 2 september 2003. Deze kop verwijst naar de rede die premier Balkenende hield ter gelegenheid van de opening van het academische jaar aan de Universiteit Leiden. Het Financieele Dagblad schrijft over de rede van de premier onder meer: ‘De huidige basis voor financiering van onderzoek – een vaste verdeelsleutel die voor ruim 80% historisch is bepaald – zou daarmee komen te vervallen.’ En de slagzinvaardige premier citerend: ‘Willen we de sterren echt laten stralen, dan is het onvermijdelijk dat we in de eerste geldstroom een relatie gaan leggen tussen kwaliteit, prestaties en bekostiging.’ De eerste geldstroom bestaat voor een kleine € 2 miljard uit onderzoeksgelden, zonder dat de overheid zich met de verdeling van dit geld bemoeit. De VSNU, de koepel van de universiteiten, reageert op de rede van de premier met een enerzijdsanderzijds- redenering: het is goed dat universiteiten zich explicieter moeten verantwoorden over de besteding van onderzoeksmiddelen uit de eerste geldstroom, maar met de verdeling van onderzoeksgelden over de universiteiten moet de overheid zich niet bemoeien. De VSNU verwijst daarbij naar het systeem van onderzoeks visitaties, waarbij commissies van internationaal vermaarde wetenschappers het onderzoek binnen een bepaalde discipline beoordelen.