Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman publiceerde onlangs een omvangrijk boek dat gezien kan worden als zijn overzichtswerk. De Engelse titel luidt Thinking, Fast and Slow en er is vrijwel gelijktijdig ook een Nederlandse vertaling onder de titel Ons feilbare denken verschenen (Kahneman, 2011a, 2011b). Kahneman is van huis uit geen econoom maar een psycholoog en in het boek doet hij op leesbare wijze verslag van zijn werkzame leven als psychologisch onderzoeker. Deze bijdrage beoogt aan te tonen dat het werk van Kahneman relevant is voor controllers in de praktijk ondanks het feit dat het hier om psychologisch en niet om (bedrijfs)economisch onderzoek gaat. Een ‘economisch’ voorbeeld ter illustratie (Kahneman, 2011b, p. 52): Een honkbalknuppel met bal kost $ 1,10. De knuppel kost één dollar meer dan de bal. Hoe duur is de bal? Waarschijnlijk dacht u als antwoord direct aan 10 dollarcent. Ik ook. Toch is dat niet het goede antwoord. Het juiste antwoord is 5 dollarcent. Kahneman vraagt zich af hoe het komt dat zelfs bij ‘gewaarschuwde’ lezers toch het foutieve antwoord 10 dollarcent welhaast ‘automatisch opduikt’. Hij zoekt de verklaring door aan te sluiten bij een onderscheid in ‘manieren van denken’ dat bekend staat als Systeem 1 en Systeem 2, zie onder meer Stanovich en West (2000). Het idee is dat ieder individu beschikt over beide systemen waarbij Systeem 1 automatisch en snel werkt, met weinig of geen gevoel van inspanning en geen gevoel van controle. Systeem 2 daarentegen omvat bewuste aandacht voor de mentale inspanningen die worden verricht, waaronder ingewikkelde berekeningen. De werking van Systeem 2 wordt vaak gekoppeld aan de subjectieve ervaring van handelingsvermogen, keuze en concentratie. In het honkbalvoorbeeld betekent dit: daadwerkelijk rekenen door bijvoorbeeld met pen en papier twee vergelijkingen met twee onbekenden op te stellen en op te lossen.