De kern van dit onderzoek is de kwaliteit van de verantwoording over de evenwichtige belangenafweging door het bestuur. Zoals gezegd, is in de regelgeving voor pensioenfondsen geen nadere invulling gegeven aan wat evenwichtig is, waardoor een norm voor evenwichtigheid ontbreekt. Vanuit de notie dat een pensioenfonds een doelvermogen is voor de verschillende groepen deelnemers, valt op basis van het jaarverslag wel inzicht te verkrijgen hoe het gevoerde pensioenfondsbeleid financieel uitpakt voor de betrokken deelnemers. Daarvoor gebruiken we in dit artikel het volgende, vereenvoudigde, model om de financiële impact van beleidskeuzes te beoordelen:

1. – Als de premie voor nieuwe opbouw in een boekjaar lager is dan de waarde van nieuwe opbouw in dat boekjaar (premiedekkingsgraad onder de 100%, een ‘verlies op premie’), dan is dat een voordeel voor de actieve deelnemers, en een nadeel voor alle deelnemers naar rato van de verdeling van de voorziening pensioenverplichting. Immers, de actieve deelnemers ontvangen een hogere tegenprestatie dan de premie die voor hen wordt ingelegd, en alle deelnemers (inclusief diezelfde actieven) dragen hier de last van. Ondanks dat in de praktijk de premie gedeeld wordt tussen werkgever(s) en actieve deelnemers, hebben we dit effect toegerekend aan de actieve deelnemers, omdat de werkgeverspremie uit dezelfde loonruimte komt.
2. – Indien de gemiddelde dekkingsgraad over een boekjaar lager is dan 100%, en de uitkeringen worden volledig betaald, dan leidt dit tot een ‘verlies’ op uitkeringen. Dit is een voordeel voor de pensioengerechtigden, en een nadeel voor alle deelnemers naar rato van de verdeling van de voorziening pensioenverplichting. Immers, de pensioengerechtigden ontvangen meer dan er op dat moment voor die uitkeringen in het fonds aanwezig is en alle deelnemers (inclusief diezelfde pensioengerechtigden) dragen hier de last van.
3. – Indien de actieve deelnemers met een ander percentage geïndexeerd worden dan de gewezen deelnemers en pensioengerechtigden, is dat ook een herverdelingseffect vanuit het vermogen van het pensioenfonds.

Bovenstaande effecten zijn in principe symmetrisch, in ieder geval symmetrisch te meten in de vorm van ‘rekeningen-courant’ tussen groepen deelnemers. Zoals gezegd, is dit een gestileerd model, aangezien de beleidsruimte van het bestuur beperkt is door regelgeving en afspraken tussen sociale partners. Desalniettemin biedt dit model een mogelijkheid om de effecten van beleidskeuzes op basis van de jaarverslagen inzichtelijk te maken en te vergelijken tussen pensioenfondsen. Een indicator voor evenwichtigheid is dan de mate waarin deze rekeningen-courant in evenwicht zijn. Vervolgens kan dit model gebruikt worden om deze effecten te vergelijken met de mate van afleggen van verantwoording door organen van het pensioenfonds. Een diepgaand onderzoek naar dit verband valt echter buiten het bestek van dit artikel.

Wat in bovenstaand model ontbreekt, is de invloed van het beleggingsbeleid, inclusief het beleid ten aanzien van renteafdekking. De uitkomst van het beleggingsbeleid is uiteraard in sterke mate afhankelijk van de ontwikkelingen op de financiële markten en daarmee niet ex ante bekend. Hiermee zijn dus ook de gevolgen voor de verschillende deelnemersgroepen niet vooraf in te schatten door het bestuur. Daarnaast geldt dat de uitkomsten van het beleggingsbeleid alle deelnemersgroepen in gelijke mate raken, waardoor er geen herverdelingseffecten tussen deelnemersgroepen aanwezig zijn. Bij de drie hiervoor genoemde onderdelen (premiebeleid, uitkeringsbeleid en indexatiebeleid) is de ex-anterichting van het beleid veelal wel bekend en ontstaan er als gevolg van het beleid wel herverdelingseffecten tussen deelnemersgroepen. Omdat het beleggingsbeleid, inclusief de mate van renteafdekking, wel van grote invloed is op de financiële resultaten van een pensioenfonds, nemen we dit aspect wel mee in de beoordeling van de verantwoording.

Voor de beoordeling van de verantwoording analyseren wij drie onderdelen van het jaarverslag: de verantwoording door het bestuur, het oordeel van het intern toezicht (raad van toezicht respectievelijk visitatiecommissie) en het oordeel van het verantwoordingsorgaan respectievelijk het belanghebbendenorgaan. Daarbij beoordelen wij in welke mate de evenwichtigheid van het beleid wordt geduid. Dit is een vereenvoudiging van de door Langendijk and Laning (2011) gebruikte schaalverdeling. Indien een pensioenfonds zowel een kwalitatieve als kwantitatieve duiding voor de evenwichtigheid geeft, zullen we dat aanmerken als kwantitatief, waardoor elk punt op de schaal wederzijds uitsluitend is. Voor het intern toezicht en het verantwoordingsorgaan beoordelen wij de vermelding van het oordeel over de evenwichtigheid (geen vermelding, niet evenwichtig, deels evenwichtig, evenwichtig). Dit aspect is in het onderzoek van Langendijk and Laning (2011) niet meegenomen, omdat deze governancestructuren destijds nog in ontwikkeling waren.

Het uitgangspunt voor ons empirisch onderzoek naar de jaarverslagen van pensioenfondsen over 2020 vormt de totale populatie van pensioenfondsen. Om tot een selectie van de te onderzoeken fondsen te komen baseren wij ons in eerste instantie op het bestand met openbare gegevens van individuele pensioenfondsen over boekjaar 2019 die DNB gepubliceerd heeft (het bestand met gegevens over boekjaar 2020 kwam te laat beschikbaar voor dit artikel). Dit bestand bevat reeds een aantal relevante gegevens over de pensioenfondsen voor de stratificatie van de te onderzoeken populatie. Dit bestand hebben wij vervolgens aangevuld met andere relevante gegevens uit de publicatie van DNB met kwartaalcijfers over het vierde kwartaal van 2020 van individuele pensioenfondsen: de omvang belegd vermogen eind 2020, de beleidsdekkingsgraad eind 2020 en de mate van renteafdekking eind 2020. Dit leidt tot een bestand met 212 pensioenfondsen. Voor 48 fondsen zijn niet alle benodigde gegevens in het bestand opgenomen, waardoor de resterende populatie 164 pensioenfondsen omvat. Dit betreft zowel ondernemingspensioenfondsen, bedrijfstakpensioenfondsen, beroepspensioenfondsen als individuele kringen van algemene pensioenfondsen.

Uit deze populatie van 164 pensioenfondsen beogen wij een zo breed mogelijke deelwaarneming te nemen om zo tot een representatieve weergave van de volledige pensioensector te komen. Om tot deze deelwaarneming te komen, hebben wij 164 pensioenfondsen ingedeeld op basis van de beleidsdekkingsgraad, de premiedekkingsgraad en de mate van renteafdekking van het fonds. Voor elk van deze parameters hebben wij de mediaan bepaald en vervolgens pensioenfondsen ingedeeld in ‘hoger’ of ‘lager’ dan de mediaan. Ook hebben wij de pensioenfondsen verdeeld in grote, middelgrote en kleine pensioenfondsen. Deze indeling leidt uiteindelijk tot 24 permutaties of subgroepen (2x2x2x3 = 24). Als uitgangspunt hebben wij per subgroep in principe twee pensioenfondsen geselecteerd. Als een subgroep niet toereikend is voor deze deelwaarneming, of meer dan tien fondsen kent, hebben wij dit aantal aangepast om tot een populatie van vijftig pensioenfondsen te komen. De selectie van fondsen binnen de subgroepen heeft willekeurig plaatsgevonden op basis van een randomizer.

In Tabel 2 tonen we de verdeling van de populatie en de deelwaarneming naar de verschillende subgroepen. De namen van de geselecteerde pensioenfondsen zijn opgenomen in bijlage 1. De fondsen in de onderzoekspopulatie hebben een gezamenlijk balanstotaal van 250 miljard euro en hebben samen 1.560.000 deelnemers. De mediane beleidsdekkingsgraad eind 2020 van deze fondsen bedroeg 101,7% (2019: 107,2%) en de mediane premiedekkingsgraad eind 2020 93,9% (2019: 100,0%). De mediane mate van renteafdekking eind 2020 bedroeg 49,2% (2019: 48,6%).

Wij beginnen met een beschrijving van de onderzoeksresultaten met betrekking tot het bestuursverslag. Uit Tabel 3 blijkt dat de toelichtingen in het bestuursverslag met betrekking tot de evenwichtige belangenafweging relatief beperkt zijn. Het valt direct op dat acht pensioenfondsen (16%) geen expliciet oordeel hebben over de evenwichtigheid van het gevoerde beleid. Dit is toch opmerkelijk, gezien het belang van dit onderwerp in relatie tot de bijzondere omstandigheden die het boekjaar 2020 kenmerken. Overigens wil dit niet zeggen dat de evenwichtigheid helemaal niet wordt benoemd in het jaarverslag, maar het ontbreekt aan een concreet oordeel of het gevoerde beleid evenwichtig heeft uitgepakt voor de deelnemers.

De meerderheid van de pensioenfondsen volstaat met een korte vermelding dat het gevoerde beleid naar de mening van het bestuur ‘evenwichtig’ is (54%). Daarnaast zijn er 15 pensioenfondsen (30%) die in aanvulling op deze vermelding een kwalitatieve toelichting opnemen. Er zijn evenwel geen pensioenfondsen die de evenwichtigheid van het beleid kwantitatief onderbouwen en toelichten.

Een voorbeeld van een toelichting op de evenwichtige belangenafweging is opgenomen in Figuur 1. De toelichting in het jaarverslag van Stichting Heineken Pensioenfonds valt in positieve zin op door de duidelijke uitwerking van de evenwichtige belangenafweging in relatie tot de missie en visie van het fonds, en de realisatie van de strategische doelen. Zo staat in de visie van het fonds vermeld: “We willen een divers, kundig en paritair bestuur dat een afspiegeling is van de deelnemers, dat bij besluitvorming de mening van ieder bestuurslid serieus neemt en meeweegt, dat besluiten neemt op basis van objectiviteit en evenwichtige afweging van de belangen van verschillende deelnemersgroepen en werkgever, en dat open, transparant en benaderbaar is voor alle belanghebbenden.” De deskundigheid en samenstelling (in termen van zowel diversiteit als pariteit) van het bestuur worden hier duidelijk als waarborg voor een evenwichtige besluitvorming beschouwd. Het bestuur geeft aan, mede op basis van een zelfevaluatie, dat in de besluitvorming de belangen van alle betrokken partijen evenwichtig zijn afgewogen. Dit wordt bevestigd in de rapportages van het verantwoordingsorgaan en de raad van toezicht.

Figuur 1.

Best practice toelichting evenwichtige belangenafweging: Stichting Heineken Pensioenfonds, Jaarverslag 2020, p. 145. https://heinekenpensioenfonds.nl/wp-content/uploads/2021/06/Heineken-Pensioenfonds-jaarverslag-2020.pdf

Veel pensioenfondsen relateren de evenwichtige belangenafweging expliciet aan het beleggingsbeleid, toeslagbeleid en/of premiebeleid. Met name het premiebeleid komt vaak en uitgebreid terug. Dit is niet onlogisch, aangezien door de lage rentestand de opbouw van nieuwe pensioenaanspraken duurder wordt. Hierdoor is de premiedekkingsgraad van veel pensioenfondsen (aanmerkelijk) lager dan 100%, waardoor er sprake is van een verlies op premies voor het pensioenfonds. Om deze verliezen te beperken kunnen premies worden verhoogd ofwel opbouwpercentages worden verlaagd, waarbij afstemming met en veelal instemming van sociale partners vereist zijn. Dit heeft uiteraard uiteenlopende consequenties voor de verschillende deelnemersgroepen. De spanning tussen de driehoek premie, opbouw en dekkingsgraad is dus bij uitstek een vraagstuk waarbij de evenwichtige belangenafweging zich doet voelen.

Het ligt dan ook voor de hand dat pensioenfondsen stilstaan bij de evenwichtige belangenafweging in het kader van het premiebeleid. Een goed voorbeeld is wat ons betreft de toelichting in het jaarverslag van Stichting Pensioenfonds voor de Architectenbureaus (Figuur 2). Het bestuur licht toe welke overwegingen ten grondslag liggen aan de conclusie van het bestuur om een lage premiedekkingsgraad te accepteren. Noemenswaardig is verder dat het fonds aan het begin van het jaarverslag een ‘Pensioendashboard’ heeft opgenomen, waarin de belangrijkste zaken in één oogopslag worden toegelicht. In dit dashboard wordt duidelijk vermeld dat de premiedekkingsgraad laag is, maar dat het bestuur concludeert dat de premie voor alle belanghebbenden evenwichtig is vastgesteld.

Figuur 2.

Best practice toelichting evenwichtigheid premiebeleid: Stichting Pensioenfonds voor de Architectenbureaus, Jaarverslag 2020, p. 16. https://www.architectenpensioen.nl/images/pfab-jaarverslag-2020.pdf

Een ander onderwerp waarbinnen de evenwichtige belangenafweging naar voren komt, is de keuze van pensioenfondsbesturen om al dan niet gebruik te maken van de vrijstellingsregeling van de minister. Fondsen die van deze mogelijkheid gebruikmaken kiezen er dus voor om de pensioenen niet te verlagen (korten), terwijl dit onder de reguliere voorschriften van het FTK wel verplicht zou zijn. Gezien het bijzondere en unieke karakter van de vrijstellingsregeling is het interessant te bezien hoe dit aspect terugkomt in de jaarverslaggeving over 2020.

In onze onderzoekspopulatie zijn negen pensioenfondsen (18%) opgenomen die gebruik hebben gemaakt van de vrijstellingsregeling. Al deze fondsen staan in hun jaarverslag stil bij dit besluit. Hierbij zien wij overigens wel aanzienlijke verschillen in de kwaliteit en omvang van de toelichting. Zo benoemen niet alle fondsen het percentage waarmee de pensioenen gekort hadden moeten worden als de minister geen vrijstellingsmogelijkheid had geboden.

De toelichting in het jaarverslag van Stichting Pensioenfonds van de Metalektro (PME) beschouwen wij als ‘best practice’. Het fonds vangt aan met een duidelijke toelichting op de financiële positie van het fonds en de mededeling dat voor het zesde jaar op rij niet wordt voldaan aan het minimaal vereist vermogen. Vervolgens licht het fonds toe dat het gebruikmaakt van de vrijstellingsregeling en dat het voldoet aan de voorwaarden die hieraan worden gesteld. Ook dient het fonds te onderbouwen waarom het vanuit het belang van deelnemers, gewezen deelnemers, andere aanspraakgerechtigden en pensioengerechtigden gebruikmaakt van de vrijstelling. De uitleg die hierop volgt is opgenomen in Figuur 3. Wij ontwaren een aantal positieve aspecten in deze toelichting. Allereerst komen alle informatie-elementen die wij redelijkerwijs mogen verwachten terug in de toelichting. Daarnaast worden in een overzichtelijke Tabel de effecten van de toepassing van de vrijstellingsregeling per deelnemersgroep vermeld. De tabelvorm verhoogt naar onze mening de leesbaarheid van de toelichting. Tot slot staat het fonds expliciet stil bij waartoe het besloten zou hebben zonder toepassing van de vrijstellingsregeling. Alsdan had het bestuur een korting van 6,4% moeten doorvoeren, waarbij het mogelijk onderscheid had gemaakt in het verlagingspercentage per deelnemersgroep.

Figuur 3.

Best practice toelichting toepassing vrijstellingsbesluit: Stichting Pensioenfonds van de Metalektro, Jaarverslag 2020, p. 99. https://www.pmepensioen.nl/publicaties/media/1802/pmejaarverslag2020.pdf

In paragraaf 2 van dit artikel hebben wij de formele rol van het intern toezichthoudend orgaan van een pensioenfonds en het verantwoordingsorgaan respectievelijk belanghebbendenorgaan toegelicht (voor de leesbaarheid van het artikel verwijzen wij in het vervolg enkel naar het verantwoordingsorgaan).

De raad van toezicht dient op basis van de Pensioenwet toe te zien op de evenwichtige belangenafweging door het bestuur en verantwoording af te leggen in het bestuursverslag over de uitvoering van zijn toezichtstaken. Voor het verantwoordingsorgaan geldt dat de Code Pensioenfondsen van hen vraagt te bewaken of het bestuur de belangen van de verschillende deelnemersgroepen evenwichtig afweegt. Het oordeel van het verantwoordingsorgaan over het handelen en het beleid van het bestuur dient ook te worden opgenomen in het jaarverslag.

Als onderdeel van het empirisch onderzoek hebben wij derhalve ook de rapportages van het intern toezichthoudend orgaan en het verantwoordingsorgaan geanalyseerd. De resultaten van deze inventarisatie zijn samengevat in Tabel 4. Het valt direct op dat in relatief veel rapportages van het intern toezichthoudend orgaan (22%) en van het verantwoordingsorgaan (26%) het oordeel over de evenwichtige belangenafweging ontbreekt. In deze situaties wordt er veelal wel een algemeen oordeel gegeven over het door het bestuur gevoerde beleid, echter zonder een concreet oordeel over de evenwichtigheid van het beleid.

In de rapportages waaruit wel een expliciet oordeel wordt toegelicht door het intern toezichthoudend orgaan en verantwoordingsorgaan is dit oordeel meestal positief. Bij 33 pensioenfondsen (66%) oordeelt het intern toezichthoudend orgaan dat het door het bestuur gevoerde beleid evenwichtig is, bij zes pensioenfondsen (12%) is het oordeel dat het gevoerde beleid deels evenwichtig is.

Indien door het intern toezichthoudend orgaan opmerkingen worden gemaakt ten aanzien van de evenwichtige belangenafweging, dan hebben deze in veel gevallen betrekking op het premiebeleid en de hoogte van de premiedekkingsgraad. Een goed voorbeeld van een dergelijke toelichting is opgenomen in het verslag van de raad van toezicht van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie (Figuur 4). Naast de duidelijke toelichting vinden wij het ook positief dat er een separate paragraaf in het verslag wordt gewijd aan de evenwichtige belangenafweging. Ook het intern toezichthoudend orgaan (in de vorm van niet-uitvoerende bestuurders) van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Particuliere Beveiliging (Figuur 5) heeft een separate paragraaf opgenomen in zijn verslag ten aanzien van de evenwichtige belangenafweging. Hier valt in positieve zin op dat er niet gebruik wordt gemaakt van algemene toelichtingen, maar dat er concreet bevindingen en aanbevelingen worden gerapporteerd.

Figuur 4.

Best practice toelichting verslag raad van toezicht: Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie, Jaarverslag 2020, p. 50. https://www.betonpensioen.nl/Images/Jaarverslag%202020.pdf

Figuur 5.

Best practice toelichting niet-uitvoerend bestuur: Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Particuliere Beveiliging, Jaarverslag 2020, p. 17. https://www.beveiligingspensioen.nl/sites/default/files/documenten/jaarverslag-2020.pdf

Ten aanzien van de rapportages van het verantwoordingsorgaan concluderen wij dat de rapportages over het algemeen beknopt zijn. In de toelichting wordt relatief veel aandacht besteed aan procesmatige aspecten, zoals de omvang, kwaliteit en tijdigheid van de informatie die het bestuur aan het verantwoordingsorgaan heeft aangeleverd. Het valt op dat voor de toelichting op het eindoordeel van het verantwoordingsorgaan vaak gebruik wordt gemaakt van gestandaardiseerde teksten. In diverse rapportages van het verantwoordingsorgaan van verschillende pensioenfondsen zien wij vrijwel letterlijk dezelfde bewoordingen terugkomen. In deze toelichtingen wordt dan ook in één zin vermeld dat het bestuur een consistent beleid heeft gevoerd, waarbij de belangen van alle betrokkenen goed afgewogen en geborgd zijn. Hoewel dit oordeel op zichzelf natuurlijk informatief is voor de gebruiker van het jaarverslag, verdient het aanbeveling om nader te concretiseren op basis waarvan het verantwoordingsorgaan tot deze conclusie komt.

Een ‘best practice’ vinden wij terug in het verslag van het verantwoordingsorgaan van Stichting Pensioenfonds Xerox (Figuur 6). Het verslag is met vier pagina’s vrij omvangrijk en duidelijk gestructureerd. Per paragraaf wordt een onderwerp uitgelicht, bijvoorbeeld de formele positie en bevoegdheden van het verantwoordingsorgaan, een toelichting op de ontwikkelingen in boekjaar 2020, een overzicht met adviezen en een algemeen oordeel. Het oordeel van het verantwoordingsorgaan met betrekking tot het functioneren van het bestuur en de evenwichtige belangenafweging is ook opgenomen in een separate paragraaf. Hierbij zijn de speerpunten van het bestuur voor het boekjaar en de jaarlijks terugkerende onderwerpen opgenomen in een Tabel. Per onderwerp is vervolgens het oordeel van het verantwoordingsorgaan weergegeven middels een ‘smiley’. Tevens wordt per onderwerp vervolgens een korte toelichting gegeven. Wat ons betreft is dit een overzichtelijke en prettige presentatiewijze.

Figuur 6.

Best practice toelichting verslag verantwoordingsorgaan: Stichting pensioenfonds Xerox, Jaarverslag 2020, p. 27. https://www.xeroxpensioenfondsen.nl/files/File/Jaarverslag%20SPX_2020.pdf

Zoals in paragraaf 3.1 beschreven, kan op basis van een vereenvoudigd model vanuit de jaarverslagen afgeleid worden wat de financiële herverdelingseffecten tussen deelnemersgroepen in een jaar zijn als gevolg van een premiedekkingsgraad en beleidsdekkingsgraad die afwijken van 100% en afwijkende indexatiepercentages. Een premiedekkingsgraad lager dan 100% leidt tot een voordeel van de actieve deelnemers (inclusief het aandeel van de werkgever(s) en tot een nadeel voor gewezen en uitkerende deelnemers. Een beleidsdekkingsgraad lager dan 100% is bij een ongekorte uitkering voordelig voor de uitkerende deelnemers en benadeelt de actieve en gewezen deelnemers. Bij percentages boven de 100% geldt dit verband tegengesteld. Ook een indexatiebeleid met verschillende toeslagen per groep deelnemers kan tot herverdelingseffecten leiden. Omdat het hier om herverdelingseffecten tussen deelnemersgroepen gaat, is het saldo van deze effecten op het niveau van het pensioenfonds per definitie nihil.

Voor de pensioenfondsen die deel uitmaken van de onderzoekspopulatie hebben wij de herverdelingseffecten berekend over de boekjaren 2020 en 2019, en vervolgens uitgedrukt in een percentage van de voorziening pensioenverplichtingen ultimo boekjaar. Dit leidt tot het in Tabel 5 opgenomen beeld met het gemiddelde van de berekende herverdelingseffecten en bijbehorende standaarddeviaties. In Figuur 7 hebben we de afzonderlijke herverdelingseffecten voor actieve deelnemers en uitkerende deelnemers opgenomen, voor zowel 2020 als 2019.

Figuur 7.

Herverdelingseffecten per deelnemersgroep over 2020 en 2019 als percentage van voorziening pensioenverplichtingen.

Uit Tabel 5 en Figuur 7 blijkt dat de gemiddelde effecten niet groot zijn. Dit wordt veroorzaakt doordat de mediane premiedekkingsgraad in 2020 93,9% (2019: 100,0%) bedraagt, en de beleidsdekkingsgraad in 2020 101,7% (2019: 107,2%). Over 2020 wordt het voordeel voor de actieve deelnemers (0,06%) met name veroorzaakt door een mediane premiedekkingsgraad onder de 100%. Over 2019 wordt het beperkte voordeel (0,04%) voor de actieve deelnemers met name veroorzaakt door een mediane beleidsdekkingsgraad boven de 100%. Hierdoor stijgt bij elke uitkering (tegen 100%) de relatieve beleidsdekkingsgraad.³ Uit de standaarddeviatie blijkt echter wel een behoorlijke spreiding. Zoals te zien is in Figuur 7 wordt dat met name veroorzaakt door een beperkt aantal fondsen, bij de meeste pensioenfondsen zijn de herverdelingseffecten minder dan 0,5%.

Een vervolgvraag is of bij die pensioenfondsen waar de herverdelingseffecten relatief groot zijn, er in het jaarverslag uitgebreider stil wordt gestaan bij de evenwichtige belangenafweging die heeft plaatsgevonden. Om deze vraag te beantwoorden hebben wij de verantwoording bij de vijf pensioenfondsen met de grootste herverdelingseffecten beoordeeld. Bij deze vijf fondsen is de herverdeling het effect van hetzij een hoge premiedekkingsgraad (>145%, betreft drie fondsen) hetzij een combinatie van een lage premiedekkingsgraad (<65%) met een hoge beleidsdekkingsgraad (>120%, betreft twee fondsen). Deze laatste twee fondsen kunnen zich vanuit hun gezonde vermogenspositie een verlies op premie permitteren. De eerste drie fondsen kennen hetzij een bijstortverplichting (één fonds) hetzij een expliciete premie ter borging van indexaties of ter opbouw van het weerstandsvermogen. De verantwoording door het bestuur bij deze vijf fondsen is beperkt tot de vermelding dat het beleid evenwichtig is, maar geeft daar geen verdere onderbouwing van. Bij drie van de vijf fondsen is zowel het intern toezicht als het verantwoordingsorgaan van oordeel dat het beleid evenwichtig is, bij de andere twee fondsen is of het intern toezicht of het verantwoordingsorgaan dit oordeel toegedaan en ontbreekt het oordeel van het andere orgaan.

Ten tweede hebben wij beoordeeld of verschillende scores voor de verantwoording door het bestuur, het intern toezicht en het verantwoordingsorgaan samenhangen met de gemiddelde omvang van de herverdelingseffecten bij de desbetreffende pensioenfondsen. De onderzoeksresultaten tonen echter geen eenduidig beeld. Daarmee hebben wij geen verband kunnen vaststellen tussen de omvang van de herverdelingseffecten en de kwaliteit van de verantwoording over de evenwichtige belangenafweging.