De transparantie over klimaat begint bij de informatie over klimaat in de strategie. Tabel 1 laat zien dat een groot aantal ondernemingen informatie geeft over klimaat in de strategie (88%), in totaal 81% expliciet en 7% impliciet als onderdeel van een meer algemene duurzaamheidspijler. De AScX blijft wat achter. Daar geeft 24% nog geen informatie over klimaat in de strategie. Uit de bestuursverslagen blijkt dat ondernemingen soms over een afzonderlijke klimaatstrategie informatie geven, maar vaak vormt het onderdeel van hun bredere duurzaamheidsstrategie of de overkoepelende ondernemingsstrategie. We zien de referenties naar klimaat op verschillende manieren beschreven, zoals in het kader van het verminderen van CO₂, maar ook in het kader van de energietransitie, of in het kader van productinnovaties. Opvallend is dat ook ondernemingen die geen grote impact hebben op het klimaat toch veel informatie opnemen over het klimaat in het bestuursverslag. Dit kan gedreven zijn door de grote maatschappelijke aandacht voor dit onderwerp, de aandacht van grote investeerders als Blackrock, maar ook de druk van non-gouvernementele organisaties zoals Milieudefensie, die via onderzoek ondernemingen expliciet aanspreken op hun klimaatambities (Milieudefensie and New Climate Institute 2022).

Als we alleen naar de AEX- en AMX-ondernemingen kijken, is de expliciete integratie van informatie over klimaat in de strategie toegenomen (90% ten opzichte van 68% in het 2018-onderzoek). Van de AEX-ondernemingen rapporteert 92% expliciet over klimaat in de strategie (2018: 84%), bij de AMX-ondernemingen is dat 88% (2018: 52%).

Opvallend in de analyse van verslagjaar 2021 is dat in de beschikbare informatie regelmatig een duidelijke structuur van strategie, doelstellingen en tijdpad, beleid en acties ontbrak en de informatie her en der in het verslag moest worden gezocht. Dit bemoeilijkt ook de vergelijking tussen ondernemingen. Dit sluit aan bij de bevindingen van EFRAG (2021) en Lombardi (2021). De verwachting is dat de CSRD met de aanvullende ESRS hier meer structuur in zal gaan brengen.

Een goed voorbeeld van informatie over het thema klimaat zien we in het jaarverslag van Ahold Delhaize vanaf pagina 65. Ahold Delhaize heeft een ‘In focus: climate change’ opgenomen, waarin wordt ingegaan op de governance, strategy, risicomanagement en indicatoren rondom klimaat. Hierbij gaat zij niet alleen in op de impact van de onderneming op het klimaat, maar ook van het klimaat op de onderneming. Ahold Delhaize identificeert bijvoorbeeld de zes meest significante risico’s en licht deze in het bestuursverslag toe in de context van haar waardeketen (zie figuur 1).

Figuur 1.

Zes meest significante klimaatgerelaateerde risico’s geïdentificeerd door Ahold Delhaize en gevisualiseerd in de waardeketen.

Voor de ondernemingen is ook nader onderzocht in hoeverre zij concrete doelstellingen hebben gesteld en op welke termijn deze doelstellingen betrekking hebben. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen de korte termijn (tot 2025), de middellange termijn (tussen 2025 tot en met 2030) en de lange termijn (langer dan 2030). Tabel 1 laat zien dat 78% van de ondernemingen informatie heeft opgenomen over klimaatdoelstellingen, 71% gekoppeld aan de strategie en 7% elders in het verslag. Als we naar de AEX/AMX-ondernemingen kijken, is dat een stijging ten opzichte van 2018 (2021: 86%; 2018: 74%). De AScX-ondernemingen hebben – met 52% van de ondernemingen die klimaatdoelstellingen koppelen aan de strategie – nog een weg te gaan.

Over de doelstellingen op lange termijn (>2030) rapporteert 41% van de ondernemingen. In de praktijk hanteren deze ondernemingen daarvoor vaak het jaar 2050. Dat sluit aan bij de Europese doelstelling in de Green Deal om in Europa in 2050 klimaatneutraal te zijn. Een beperkt aantal ondernemingen doet dit in combinatie met middellange en korte doelstellingen (16%). Op die manier laten zij hun ‘roadmap’ zien om uiteindelijk klimaatneutraal te worden. De andere ondernemingen combineren de langetermijndoelstelling met een middellangetermijndoelstelling (11%), met een kortetermijndoelstelling (5%) of benoemen alleen maar een langetermijndoelstelling (9%). Vooral de ondernemingen uit de AEX en AMX stellen doelstellingen vast over meerdere termijnen. In totaal heeft 55% van de ondernemingen doelstellingen op middellange termijn (>2025 <= 2030), waarvan 34% in combinatie met korte- en/of langetermijndoelstellingen. 9% van de ondernemingen heeft alleen een kortetermijndoelstelling (<=2025). Dit zijn vaak de ondernemingen die nog maar net starten met het rapporteren over klimaat.

Een goed voorbeeld van het rapporteren over doelstellingen over de korte en middellange termijn zien we terug in het jaarverslag van BESI op pagina 58. Het verslag licht voor verschillende aspecten van de bedrijfsvoering de tussentijdse doelstellingen voor 2022 en 2030 toe met betrekking tot brandstof- en elektriciteitsverbruik, om uiteindelijk tot het doel van ‘net-zero in 2050 te komen (zie figuur 2). Met deze tussentijdse doelstellingen kunnen investeerders en andere belanghebbenden zien of de onderneming de gewenste voortgang boekt.

Figuur 2.

Environmental Impact door BESI, met doelstellingen voor 2022 en 2030.

De Sustainable Development Goals (SDG’s) vormen een verzameling van 17 wereldwijde doelstellingen om een betere en meer duurzame toekomst te realiseren voor iedereen (UN 2015).

Voor ons onderzoek hebben we gekeken naar de koppeling van de toelichtingen in het bestuursverslag met SDG 13 (Climate action). In SDG 13 wordt in de onderliggende doelstellingen verwezen naar zowel klimaatmitigatie als -adaptatie. Tabel 1 laat zien dat 65% van de ondernemingen een koppeling maakt met SDG 13. We zien een toename van de bekendheid en referentie naar de SDGs. In 2018 gaf slechts 54% van de AEX-AMX-ondernemingen informatie over de koppeling van de SDG’s met de klimaatdoelstellingen of uitleg over de impact van SDG’s op de strategie. Een voorbeeld met de koppeling van SDG 13 staat in het bestuursverslag van Aegon. Zij laten zien welke acties zij hebben genomen en gaan nemen om SDG 13 na te streven. Tegelijkertijd ontbreken hier nog de concrete resultaten (Aegon Integrated Annual Report 2021, p. 369–373).

Niet alle ondernemingen koppelen met SDG 13. Ook de koppeling met SDG 7 (Affordable energie) komt voor. De reducties van CO₂ hangen namelijk ook nauw samen met de energietransitie en de snelheid van de betaalbaarheid daarvan. Een voorbeeld hiervan is Alfen, een onderneming die zich richt op smart clean energy grids. Ook Aalberts, een onderneming die pijpen en andere materialen produceert, claimt dat 66% van de omzet gerelateerd is aan het behalen van de SDG’s. Zij richt zich op onder meer SDG 7 en laat zien hoe haar producten de SDG’s positief kunnen beïnvloeden en hoe daarbij de interactie met klimaat is (Aalberts annual report 2021, p.28–34).

Tabel 1 laat zien dat 55% van de onderzochte ondernemingen een koppeling maakt met de Parijse klimaatdoelstelling van 1,5 graad Celsius. Hoewel de diepgang van de informatie varieert, laten ondernemingen op deze manier zien dat deze doelstelling een ankerpunt is voor hun klimaatstrategie.

Voor de doorvertaling van de mondiale klimaatdoelstellingen in het Parijsakkoord naar de doelstellingen van de onderneming kunnen ondernemingen hun doelstellingen wetenschappelijk laten toetsen. Deze op wetenschap gebaseerde doelstellingen worden doorvertaald naar sectoren en vervolgens naar de specifieke onderneming. Het Science Based Target initiative (SBTi) heeft inmiddels voor verschillende sectoren de doorvertaling uitgewerkt en hiervoor een wereldwijde norm ontwikkeld.

Tabel 2 laat zien dat 49% van de ondernemingen informatie geeft over SBTi. In totaal geeft 21% van de ondernemingen daarbij informatie over het zich committeren aan het initiatief van SBTi en het in de toekomst in lijn brengen van de doelstellingen met de doorrekening door dit initiatief. In totaal geeft 8% van de ondernemingen informatie over het inleveren van de doelstellingen ter toetsing en 20% van de ondernemingen geeft informatie over de goedkeuring van hun doelstellingen door SBTi. De informatie over SBTi alignment is relevant, want er is discussie over het onderwerp dat ondernemingen hun doelstellingen niet ambitieus genoeg hebben neergezet om de afspraken uit het Nederlandse klimaatakkoord te halen (Milieudefensie and New Climate Institute 2022). Er is een duidelijk verschil te zien tussen de verschillende indexen. De informatie laat zien dat de AEX-ondernemingen het meest ver zijn met de SBTi alignment. Desondanks geeft slechts 36% van de AEX-ondernemingen informatie over de alignment. Bij de AMX-ondernemingen is door 56% van de ondernemingen een duidelijke start gemaakt en bij de AScX-ondernemingen zien we bij 88% van de ondernemingen nog geen informatie over SBTi-doelstellingen.

De strategie van een onderneming wordt vertaald naar concreet beleid en acties. Tabel 3 laat zien dat 77% van de ondernemingen informatie over klimaatbeleid opneemt. We zien dat verschillende ondernemingen geen afzonderlijke paragraaf opnemen over beleid, maar wel concrete acties benoemen. Het noemen van losse acties zonder de context van strategie en beleid maakt het voor de lezer onduidelijk in hoeverre de acties allesomvattend zijn.

Beleid en acties van ondernemingen kunnen betrekking hebben op klimaatmitigatie of klimaataanpassing (FSB-TCFD 2017). Klimaatmitigatie gaat over het tegengaan van klimaatverandering, bijvoorbeeld door minder energie te verbruiken en daarmee CO₂-uitstoot te verminderen. Met klimaataanpassing wordt bedoeld dat door een onderneming wordt geanticipeerd op de impact van klimaatverandering met de nodige maatregelen, zoals nieuwe technologieën.

In het onderzoek zien we dat de meeste ondernemingen informatie geven over maatregelen met betrekking tot klimaatmitigatie via het verminderen van CO₂ (97% van de ondernemingen licht klimaatbeleid toe). Ook laat tabel 3 zien dat 19% van de ondernemingen die klimaatbeleid toelichten informatie geeft over de maatregelen die zij nemen in het kader van klimaatadaptatie. Hierbij komen ondernemingen uit de bouw/vastgoedsector duidelijk naar voren, maar we zien ook informatie in het bestuursverslag bij adviserende organisaties en financiële instellingen, die via diensten aan cliënten een duidelijke rol kunnen spelen.

Van de 77% van de ondernemingen die informatie opneemt over klimaatbeleid, geeft slechts 17% van de ondernemingen informatie over een tijdpad voor de voorgenomen acties. Zonder deze informatie is het voor de lezer tussentijds niet vast te stellen of ondernemingen wel in staat zijn om hun doelstellingen te halen. Het tijdpad dat de ondernemingen opnemen, verschilt bovendien. Soms is dit duidelijk omschreven tot en met 2050 met verschillende tussenstappen, soms worden slechts enkele jaren genoemd. Ook komt het voor dat uitsluitend voor locaties of regio’s een tijdpad wordt gegeven in plaats van voor de gehele groep.

Een goed voorbeeld wordt gegeven in het bestuursverslag van ArcelorMittal op pagina 49 (zie figuur 3). Hier wordt de ‘Net Zero roadmap’ gepresenteerd in een watervalgrafiek. Dit voorbeeld volgt het voorbeeld in de concept ESRS-richtlijnen (EFRAG 2022). Het geeft de lezer inzicht in de projecten en stappen die worden uitgevoerd om de reductie van uitstoot te realiseren. Opvallend is wel dat er een disclaimer is opgenomen dat de grafiek ‘slechts voor illustratieve doeleinden’ bedoeld is.

Figuur 3.

Watervalgrafiek van ArcelorMittal naar ‘Net zero’.

Investeerders zijn geïnteresseerd in de inbedding van klimaat in de governancestructuur van ondernemingen en de ‘tone at the top’ (EY 2021). We hebben gekeken in hoeverre klimaat terugkomt in het voorwoord van de CEO en in het verslag van de RvC. Ook een brief van de CEO aan de aandeelhouders hebben we aangeduid als voorwoord van de CEO. Opvallend was dat er niet altijd een voorwoord van de CEO is. Dit betreft verschillende buitenlandse ondernemingen. In het bestuursverslag van Arcelor Mittal ontbreekt bijvoorbeeld het voorwoord van de CEO. Opgemerkt moet worden dat de buitenlandse ondernemingen, die genoteerd staan op de Nederlandse beurs vaak een one-tier board hebben.

Tabel 4 laat duidelijk zien dat 80% van de ondernemingen informatie over klimaat opneemt in het voorwoord van de CEO. Opvallend is het verschil tussen tabel 1 en tabel 4. Tabel 1 laat zien dat 96% van de AEX-ondernemingen informatie geeft over klimaat in de strategie, terwijl tabel 4 laat zien dat het maar bij 72% terugkomt in het voorwoord van de CEO. Bij AMX- en AScX-ondernemingen zijn de percentages wel meer in lijn met elkaar. Een deel van het verschil ontstaat, omdat er geen voorwoord is (12%), maar bij de overige AEX-ondernemingen krijgen blijkbaar andere actualiteiten voorrang.

Tabel 4 laat ook zien dat klimaat bij 60% van de ondernemingen in het verslag van de Raad van Commissarissen (RvC) voorkomt. Vooral de AScX scoort, met 44%, laag. Een opvallende bevinding is dat klimaat in de RvC-informatie minder frequent voorkomt dan in het voorwoord van de CEO. Vooral bij de AMX- en AScX-ondernemingen zijn de verschillen groot met respectievelijk 20% en 32% verschil. Voor een lezer lijkt het daardoor dat het nog onvoldoende op de agenda van de RvC staat en dat deze wellicht de ondernemingsleiding onvoldoende strategisch uitdaagt. Ook is het opmerkelijk dat bij meerdere ondernemingen de RvC wel noemt dat klimaat op de agenda staat, maar geen verdere inhoud geeft over dit thema.

Over verslagjaar 2018 concludeerden wij dat ondernemingen meer informatie zouden moeten geven over de koppeling van de remuneratie aan duurzaamheid in de langetermijnstrategie en dat deze informatie veel concreter moet worden gerapporteerd (Kamp-Roelands et al. 2019; Kamp-Roelands and Looijenga 2019). Tabel 5 laat zien dat 63% van de ondernemingen informatie opneemt over hoe duurzaamheid of klimaat is opgenomen in de remuneratie, 39% van de ondernemingen geeft daarbij expliciete informatie over klimaat en 24% van de ondernemingen over duurzaamheid generiek. Als we alleen naar de AEX en AMX kijken, is dat met 74% (2018: 42%) een duidelijke verbetering. Als we expliciet naar klimaat in de remuneratie kijken voor AEX en AMX, is dat totaal 54% (2018: 20%). Dit is een flinke toename aan informatie ten opzichte van 2018. Het type index is van invloed. De AEX scoort met 72% veel hoger dan de AMX (36%) en de AScX (8%). Bij de AScX-ondernemingen neemt nog altijd 60% van de ondernemingen geen informatie op over hoe duurzaamheid of klimaat is verwerkt in de remuneratie.

Tabel 8 laat zien dat de meeste ondernemingen die onder de Taxonomy vallen rapporteren over de eligibility van de omzet. Dat wil zeggen: de economische activiteiten die onder de technische screeningcriteria vallen van de Taxonomy. Deze ondernemingen nemen ook informatie op over opex en capex, op twee uitzonderingen na. Van de 11 ondernemingen die niet onder de NFRD vallen, rapporteren toch twee ondernemingen over de Taxonomy. Ook de financiële instellingen die voor verslagjaar 2021 nog niet onder de verplichting vielen, rapporteren over de Taxonomy. 7% van de ondernemingen heeft nog geen cijfers opgenomen waar we dit wel zouden verwachten. De beschikbaarheid van data zou daarbij een probleem kunnen zijn. Zo geeft Arcadis aan dat de systemen de data nog onvoldoende kunnen ontsluiten. Ook verwijst IMCD naar het duurzaamheidsverslag, terwijl deze toelichting in het bestuursverslag vereist is.

Ondernemingen die een meer positieve of negatieve impact hebben op klimaatverandering, of er meer door geraakt worden, zullen meer activiteiten hebben die onder de Taxonomy Regulation vallen (eligibility). Er zullen steeds meer innovaties in duurzame producten, diensten en processen komen. Euronext Amsterdam geeft bijvoorbeeld aan dat NX Filtration, nieuw in de AScX, de eerste groene IPO is. Dit is objectief vastgesteld door Cincero, een ESG Rating Agency. Door het produceren van duurzame producten kan een hoge alignment worden geclaimd. NX Filtration rapporteert uitgebreid voor elke milieudoelstelling over omzet, opex en capex. Met betrekking tot klimaat rapporteren zij een 65% eligibilty die ook aligned (‘groen’) wordt verwacht te zijn. In de gegeven informatie staat dat cliënten door de directe nanofiltratiemembraantechnologie toegang hebben tot zuiver en betaalbaar water. Door klimaatverandering en toenemende perioden van droogte zal hier meer behoefte aan zijn.

Tabel 8 laat zien dat 11% van de ondernemingen een eligibility van de omzet claimt van 90% of meer. Accell, producent van fietsen en e-bikes, rapporteert een 100% eligibility van de omzet. Het gaat niet alleen om producten, maar ook om diensten. Het technologisch adviesbureau Ordina rapporteert ook een 100% eligible omzet. Verder rapporteren ook ondernemingen als Alfen, Aperam, Inpost en Sif-Holding een hoge eligibility op de omzet.

7% van de ondernemingen rapporteert een eligibility van de omzet tussen de 50–90%. We zien in de bouw en vastgoedsector hoge scores van tussen 80–89% eligibility: BAM, Heijmans en Unibail Rodamco. Ook Post NL rapporteert een eligibility van 86%. Het zijn sectoren waar nog veel maatregelen mogelijk zijn en die ook in het Nederlandse energie-akkoord een belangrijke rol hebben in de reductie van CO₂. In verslagjaar 2022 moet over het alignmentpercentage gerapporteerd worden, dus het percentage van de eligible omzet, capex en opex dat voldoet aan de technische screeningcriteria om als duurzaam bestempeld te mogen worden. Deze percentages zullen naar verwachting veel lager uitvallen.

Opvallend is dat 39% van de ondernemingen een eligibility van minder dan 5% van de omzet rapporteert, met een hoog percentage AEX-ondernemingen. Hierbij is het soms onduidelijk of zij nog niet alles gemeten hebben of dat de activiteiten van de bedrijfstak nog niet opgenomen zijn in de Taxonomy. 12% van de ondernemingen rapporteert niet omdat zij niet onder de NFRD vallen en daarmee ook niet onder de Taxonomy Regulation.

Van financiële instellingen wordt verwacht dat zij in 2023 rapporteren over het deel van hun portefeuille dat aansluit met de Taxonomy Regulation. Hierbij zijn zij afhankelijk van de informatie die de ondernemingen rapporteren die in hun portefeuille zitten. Zij merken in hun bestuursverslag op dat de portefeuilles bestaan uit ondernemingen die zowel onder de NFRD vallen als ondernemingen die daar niet onder vallen, bijvoorbeeld mkb-ondernemingen. Daardoor is er ook behoefte aan andere ratio’s om het verloop van duurzame economische activiteiten in de portefeuille weer te geven. We zien dan ook dat de informatie bij de financiële instellingen in ons onderzoek meer details bevat dan uitsluitend op basis van de Taxonomy Regulation wordt gevraagd.

De TCFD-aanbevelingen worden geheel of deels toegepast door 55% van de ondernemingen, waarbij 31% echt claimt in compliance te rapporteren met de TCFD-aanbevelingen. Daarbij zijn grote verschillen waar te nemen tussen de indexen. De AEX heeft met 48% het hoogste percentage ondernemingen dat compliance claimt. De detaillering van tabel 9 naar de onderverdeling van benoemen, maken van toelichtingen en compliance laat wel duidelijk zien dat ondernemingen in hun bestuursverslag een start hebben gemaakt met de implementatie van de aanbevelingen. 45% van de ondernemingen heeft geen enkele verwijzing naar de TCFD. Dit is het hoogst bij de AScX-ondernemingen; daarbij maakt 84% geen enkele verwijzing.

Het monetariseren van de klimaatindicatoren maakt inzichtelijk hoe groot de impact is. Zo rapporteert Corbion over een interne CO₂-prijs om de besluitvorming met betrekking tot investeringen te faciliteren. Deze interne CO₂-beprijzing is ook als advies opgenomen in de concept ESRS-standaarden. De nadruk ligt hierbij op de impact op de onderneming. Andere ondernemingen richten zich meer op de impact op de maatschappij. Het meten van deze impact is vrij kostbaar, omdat de CO₂ in de gehele keten inzichtelijk moet worden gemaakt. Het wordt daarom beperkt toegepast. In onze analyse zien we dat Philips gemonetariseerde informatie geeft voor de CO₂-impact in de gehele keten van haar producten. Signify geeft ook gemonetariseerde informatie, maar rapporteert daarbij alleen over de besparing bij de consumenten door het gebruik van ledverlichting.